Vrezen voor een vaccinatieplicht op de werkvloer?
Vanaf het begin van de Corona-pandemie in maart 2020 ziet de samenleving zich geconfronteerd met ontelbare nieuwe vraagstukken. Begin 2021 gloort er gelukkig licht aan het einde van de COVID-tunnel en verschuift de focus richting één belangrijke vraag: laat ik mij vaccineren tegen het coronavirus? Iedereen wil terug naar ‘het oude normaal’ en dus klinkt zo’n vaccin op het eerste gezicht aantrekkelijk. Kan een werkgever eisen dat een zijn werknemers zich laten inenten zodat de normale werksituatie weer hersteld kan worden en iedereen terug kan naar kantoor?
De zorgplicht van de werkgever
Artikel 3 van de ‘Arbowet’ (Arbeidsomstandighedenwet) schept een verplichting voor werkgevers om zorg te dragen voor de veiligheid en gezondheid van zijn werknemers voor wat betreft alle met de arbeid verbonden aspecten. Een werkgever heeft dus de taak om binnen zijn onderneming zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden tot stand te brengen. In die zin kun je dus denken dat een werkgever wellicht de verantwoordelijkheid heeft, voor zover dat binnen zijn macht licht, ervoor te zorgen dat iedereen op werk gezond blijft door toediening van het vaccin. Maar, reikt de zorgplicht zoals neergelegd in artikel 3 van de Arbowet daadwerkelijk zo ver?
Verplichting tot vaccineren?
De Nederlandse overheid is niet voornemens een vaccinatieplicht in te voeren en werkgevers hebben op hun beurt ook niet de bevoegdheid om hun werknemers te verplichten zich tegen covid-19 te laten vaccineren. Een vaccinatieplicht voor COVID-19 valt niet onder de zorgplicht van de werkgevers. Dit alles heeft te maken met de artikelen 10 en 11 van de Grondwet waarin het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer en het recht op onaantastbaarheid van het lichaam zijn vastgelegd. De lichamelijke integriteit is een hoogst persoonlijk grondrecht en zou geschonden worden als er een verplichting tot vaccineren zou gelden. Een inbreuk op dit recht kan enkel als hiervoor een solide wettelijke basis bestaat, maar een dergelijke basis ontbreekt tot op heden. Een dergelijke wettelijke grondslag is ook niet opgenomen in de nieuwe Coronawet. Je kunt als werknemer dus ook niet ontslagen worden door je werkgever vanwege het feit dat je weigert je te laten inenten. Overigens ben je ook niet verplicht om aan je werkgever te vertellen of je al dan niet bent ingeënt en zo nee waarom je je niet wil laten inenten.
Wat kun je nog wel als werkgever doen?
Toch kan het kiezen voor niet-vaccineren wel arbeidsrechtelijke consequenties hebben voor de werknemer. Denk bijvoorbeeld aan de situatie dat iemand in een verpleeghuis kwetsbare ouderen verzorgt. De ouderen lopen een risico als een werknemer zich niet laat vaccineren, aangezien zij tot één van de risicocategorieën behoren. De coronacrisis is zeer recent van aard wat ten gevolge heeft dat hierover nog geen jurisprudentie bestaat. Wat we wel weten is dat in vergelijkbare situaties, waarbij het noodzakelijk is bepaalde vaccinaties te hebben ondergaan om specifieke functies te kunnen beoefenen in een ziekenhuis of laboratorium, de gezondheid van patiënten en personeel over het algemeen zwaarder weegt dan het recht van de werknemer op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer en lichamelijke integriteit. Gezien de belangenafweging die de rechter in een dergelijk geval altijd zal moeten maken, valt te verwachten dat het belang van de werknemer in een verpleeghuis om niet te worden ingeënt zal moeten wijken voor het belang van de bewoners en collega’s om niet ziek te worden. Het zou voor een werkgever dan mogelijk kunnen zijn om de werknemer naar huis te sturen en het recht op doorbetaling van het loon stop te zetten zolang de werknemer zich niet laat inenten. Een dergelijke beperking mag indien dat ‘objectief gerechtvaardigd’ is en het gekozen middel (lees: de werknemer thuislaten) ‘passend en noodzakelijk’ is.
In het kader van het creëren van een veilige werkomgeving is het ook mogelijk dat een werkgever de keuze maakt om enkel werknemers die wél ingeënt zijn met het corona-vaccin weer de toegang te verschaffen tot het kantoor. Niet-gevaccineerde werknemers zouden dan dus thuis moeten blijven werken.