Overmacht: opnemen in het contract of niet?

Wat is overmacht?

Het begrip overmacht verwijst naar situaties waarin een partij niet aansprakelijk kan worden gehouden voor het niet nakomen van een verplichting, omdat de tekortkoming niet aan die partij kan worden toegerekend.

Om dit te begrijpen, eerst een stapje terug: art. 6:74 BW geeft een definitie van een toerekenbare tekortkoming in de nakoming van een verbintenis. Dit wil zeggen dat een partij zijn afspraken niet is nagekomen. Dit noemen we een wanprestatie. In het geval van schade door een wanprestatie, heeft de wederpartij recht op vergoeding van de schade, mits verzuim is ingesteld of het nakoming reeds onmogelijk is. Vergoeding van de schade door een partij kan hier dus alleen, indien de tekortkoming in de nakoming ook daadwerkelijk toerekenbaar is. Wanneer er sprake is van een tekortkoming die niet toerekenbaar is, is er sprake van overmacht.

Overmacht in de wet

In het contractenrecht wordt overmacht gedefinieerd in art. 6:75 BW, als een situatie waarin de tekortkoming niet te wijten is aan de schuld van de schuldenaar, voor zover de schuld niet voor zijn rekening komt krachtens de wet, rechtshandeling of de in het verkeer geldende opvattingen. Uit jurisprudentie kunnen we afleiden dat de schuldenaar niet aansprakelijk is voor de schade die voortvloeit uit de niet-nakoming van de verplichting, mits hij kan aantonen dat de omstandigheden buiten zijn macht lagen en hij alle redelijke voorzorgsmaatregelen heeft genomen om de gevolgen te voorkomen. Toch blijft met name de maatstaf ‘in het verkeer geldende opvattingen’ voor partijen een onduidelijke norm. Want wat in het geval van een tekortkoming vanwege een failliete leverancier, coronapandemie of personeelsstaking? Het is daarom voor contractspartijen vaak wenselijk om af te wijken van het wettelijke overmachtsbegrip, zodat deze onduidelijkheid kan worden weggenomen.

Overmacht regelen in een contract

Het wettelijke overmachtsbegrip in art. 6:75 BW is regelend recht, dat betekent dat partijen (contractueel) mogen overeenkomen het begrip overmacht anders in te vullen. Op deze manier kan worden ingekleurd wanneer een tekortkoming aan iemands schuld is te wijten, en wanneer niet. Een verruiming van het overmachtsbegrip zal ervoor zorgen dat er vaker sprake is van overmacht, wat ertoe lijdt dat een partij minder vaak schadevergoeding zal moeten betalen. Een beperking van het overmachtsbegrip zal er juist toe lijden dat een tekortkoming vaker aan een partij kan worden toegerekend, wat ertoe lijdt dat een partij eerder gehouden is schadevergoeding te betalen. Het duidelijk omschrijven van situaties die overmacht opleveren, kan in de toekomst veel juridische discussies besparen.

Samenvattend is overmacht een juridische begrip dat wordt geregeld in art. 6:75 BW. Indien een tekortkoming in de naleving van een overeenkomst niet te wijten is aan iemands schuld, is er sprake van een overmachtssituatie. Partijen kunnen het begrip overmacht zelf inkleuren, door contractueel vast te leggen wanneer er sprake is van een overmachtssituatie en wanneer niet. Dit kan rechtszekerheid scheppen voor partijen, omdat de reikwijdte van het wettelijke overmachtsbegrip voor bepaalde situaties onduidelijk kan zijn