UAV
Kostenverhogende omstandigheden onder de UAV
Verrassingen tijdens een bouwproject zijn vaak een gegeven, zo zijn er veel projecten waarbij de kosten hoger oplopen door externe omstandigheden. Denk aan productiefouten maar ook aan de kosten van grondstoffen en anderen bouwmaterialen die sinds de oorlog in Oekraïne flink gestegen zijn. Deze kostenverhogende omstandigheden voor de aannemer vaak onaangenaam, omdat prijsstijgingen over het algemeen onder het ondernemersrisico vallen. De vraag rijst op wat wel en niet onder het ondernemersrisico valt. Met andere woorden, wie is er aansprakelijk is voor de prijsstijgingen en onder welke omstandigheden geldt deze aansprakelijkheid.
Paragraaf 47 UAV
In beginsel zijn partijen vrij om af te spreken hoe ze omgaan met kostenverhogende omstandigheden en wie deze betaald. Als er geen expliciete afspraken zijn gemaakt biedt wetgeving kaders voor het omgaan met kostenverhogende omstandigheden. Op grond van paragraaf 47 van de UAV kan een aannemer aanspraak maken op bijbetaling als zich kostenverhogende omstandigheden voordoen die van dien aard zijn dat de aannemer bij het tot stand komen van de overeenkomst geen rekening hoefde te houden met de kans dat zij zich zouden voordoen. Vastgesteld moet worden of de aannemer redelijkerwijs had moeten voorzien dat de kostenverhogende omstandigheden zich zouden voordoen. De risico’s die normaal gesproken kunnen worden verwacht gezien de aard van het werk en de omstandigheden waaronder het wordt uitgevoerd dienen bij de beoordeling betrokken te worden. Een beroep op paragraaf 47 UAV slaagt enkel als de kostenverhogende omstandigheden de aannemer niet kunnen worden toegerekend. Een fout tijdens een installatie die leidt tot hogere kosten kan dus niet aangemerkt worden als een kostenverhogende omstandigheid in de zin van paragraaf 47 UAV. Tevens moeten de kostenverhogende omstandigheid de kosten van het werk aanzienlijk verhogen. De Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen oordeelt hierover dat een kostenverhoging van meer dan 5% op het gehele aangenomen werk in beginsel als aanzienlijk kan worden aangemerkt (RvA 8 februari 2017, nr. 72.067).
Recente uitspraak
In een recente zaak (RvA 25 augustus 2022, nr. 37.382) heeft de Raad van Arbitrage geoordeeld dat de situatie in Oekraïne als een onvoorziene omstandigheid moet worden beschouwd. Dit betekent dat een aannemer die te maken krijgt met prijsstijgingen als gevolg van deze situatie, kan verzoeken om aanpassing van de aannemingsovereenkomst.
De oorlog in Oekraïne en de gevolgen daarvan voor (onder andere) de bouw, hebben, naar het oordeel van arbiters, (inmiddels) te gelden als een van buiten komende extreme onvoorziene wijziging van omstandigheden welke naar objectieve maatstaven een verdere ongewijzigde uitvoering van de aannemingsovereenkomst voor aanneemster in redelijkheid niet langer verantwoord maakt.
Belangrijk om hierbij op te merken is dat in deze zaak een beroep werd gedaan op de onvoorziene omstandigheden uit artikel 6:258 BW. In veel opzichten is paragraaf 47 van de UAV een uitwerking van artikel 6:258 BW. Het verschil is echter dat paragraaf 47 van regelend recht is en artikel 6:258 BW dwingend is. Dit betekent dat in bouwcontracten paragraaf 47 vaak contractueel wordt uitgesloten. In bepaalde gevallen kan dit onredelijk zijn en staat een beroep op artikel 6:258 voor de aannemer nog open. Dit wordt ook expliciet benoemd in deze zaak:
“Dat artikel 7:753 BW en paragraaf 47 UAV 2012 niet van toepassing zijn verklaard in de aannemingsovereenkomst, maakt dat niet anders.” Een beroep op 6:258 zal echter niet snel slagen, de onvoorziene omstandigheden zoals benoemd in dit artikel zijn namelijk erg uitzonderlijk.
Tips
Hoewel de wet meerder opties biedt voor het verhalen van extra kosten, kunnen veel van deze opties contractueel uitgesloten worden of leiden tot een complex en lang rechterlijk proces. Daarom is het van belang om alert te zijn op contractuele uitsluitingen. Voor de aannemer zal het slim zijn om in het contract op te nemen dat de overeengekomen prijs vast staat voor zover uit de wet of de UAV niet anders voortvloeit. Voor de opdrachtgever die niet aansprakelijk wil zijn voor bijbetalingen is de tip om in het contract af te wijken van paragraaf 47 UAV.
